دو دسته مهم از ترانزیستورها BJT (ترانزیستور دوقطبی پیوندی) (Bypolar Junction Transistors) و FET (ترانزیستور اثر میدان) (Field Effect Transistors) هستند. ترانزیستورهای اثرمیدان یا FETها نیز خود به دو دستهٔ ترانزیستور اثر میدان پیوندی(JFET) و MOSFET‌ها (Metal Oxide SemiConductor Field Effect Transistor) تقسیم می‌شوند.

ترانزیستور دوقطبی پیوندی :

در ترانزیستور دو قطبی پیوندی با اعمال یک جریان به پایه بیس جریان عبوری از دو پایه کلکتور و امیتر کنترل می‌شود. ترانزیستورهای دوقطبی پیوندی در دونوع npn و pnp ساخته می‌شوند. بسته به حالت بایاس این ترانزیستورها ممکن است در ناحیه قطع، فعال و یا اشباع کار کنند. سرعت بالای این ترانزیستورها و بعضی قابلیت‌های دیگر باعث شده که هنوز هم از آنها در بعضی مدارات خاص استفاده شود. امروزه بجای استفاده از مقاومت وخازن و... در مدارات مجتمع تماما ازترانزیستوراستفاده می‌کنند.

ترانزیستور اثر میدان پیوندی(JFET) :

در ترانزیستورهای JFET ، Junction Field Effect Transistors ، در اثر میدان، با اعمال یک ولتاژ به پایه گیت میزان جریان عبوری از دو پایه سورس و درین کنترل می‌شود. ترانزیستور اثر میدانی بر دو قسم است: نوع n یا N-Type و نوع p یا P-Type. از دیدگاهی دیگر این ترانزیستورها در دو نوع افزایشی و تخلیه‌ای ساخته می‌شوند. نواحی کار این ترانزستورها شامل «فعال» و «اشباع» و «ترایود» است این ترانزیستورها تقریباً هیچ استفاده‌ای ندارند چون جریان دهی آنها محدود است و به سختی مجتمع می‌شوند.

منبع :
http://transistor.blogfa.com/post/4

در اولیــن ماههــای سـال 1948 نخسـتین نمـونـه از یـک ترانزیـسـتـور (Transistor) که بدنه فلزی داشت در مجموعه آزمایشگاه های Bell ساخته شد. این ترانزیستور که قرار بود جایگزین لامپهای خلاء - الکترونیک - شود Type A نام گرفت. این ترانزیستور که کاربرد عمومی داشت و بسیار خوب کار می کرد یکسال بعد به تعداد 3700 عدد تولید انبوه شد تا در اختیار دانشگاه ها، مراکز نظامی، آزمایشگاه ها و شرکت ها برای آزمایش قرار گیرد.

عکس اولین نمونه ترانزیستور بدنه فلزی :

جالب آنکه این اختراع در زمان خود آنقدر مهم بود که هر عدد از این ترانزیستورها در بسته بندی جداگانه با شماره سریال و مشخصات کامل نگهداری می شد. همانطور که در شکل مشاهده می شود این ترانزیستور تنها دارای دو پایه بود. Collector و Emitter و پایه Base به بدنه فلزی آن متصل بود.

تولید ترانزیستورهای بدنه فلزی تا سال 1950 ادامه داشت تا اینکه در این سال در آزمایشگاه های Bell اولین ترانزیستور با بدنه پلاستیکی ساخته شد. طبیعی بود که در اینحالت ترانزیستور می بایست سه پایه داشته باشد. اما به دلیل مشکلاتی که در ساخت این ترانزیستور وجود داشت تولید آن به حالت انبوه نرسید و در همان سال ترانزیستور های جدید دیگری با پوشش پلاستیکی جایگزین همیشگی آن شدند.

عکس اولین نمونه ترانزیستور بدنه پلاستیکی :

لازم به ذکر است که به عقیده بسیاری از دانشمندان، ترانزیستور بزرگترین اختراع بشر در قرن نوزدهم بوده که بدون آن هیچ یک از پیشرفت های امروزی در علوم مختلف امکان پذیر نبوده است. تمامی پیشرفت های بشر که در مخابرات، صنعت حمل و نقل هوایی، اینترنت، تجهیزات کامپیوتری، مهندسی پزشکی و ... روی داده است همگی مرهون این اختراع میباشد.

منبع :
http://www.nourelectronics.com/tranzistor-info.htm

ساختمان داخلي يك ترانزيستور :

ترانزيستور از سه لايه نيمه هادي نوع P و N كه در كنار هم قرار ميگيرند تشكيل شده است . اين لايه هاي نيمه هادي به دو صورت كنار هم چيده ميشود.

ترانزيستورNPN (تيپ منفي)

ترانزيستور PNP (تيپ مثبت)

ترانزيستور از 3 پايه تشكيل ميشود به نام هاي Emiter (اميتر ، منتشر كننده) ، Base (بيس ، پايه) ، Colector (كلكتور، جمع كننده) ، نام گذاري شده است .

نيمه هادي كه اميتر را تشكيل ميدهد نسبت به دو لايه بيس و كلكتور ناخالصي بيشتري دارد و لايه بيس نسبت به كلكتور و اميتر ناخالصي كمتري دارد.


منبع :
http://www.bargh63.gigpa.com/teransistor.htm

معمولا ترانزيستور را با دو ديود مدل سازي مي کنند از اين مدل براي تشخيص سالم بودن ترانزيستور استفاده مي کنند. عملکرد ترانزيستورها به عنوان يک طبقه در مدار بستگي به نظر طراح دارد اما در صورتي که ترانزيستور را يک جعبه سياه در نظر بگيريم که داراي دو ورودي و دو خروجي است با توجه به اينکه ترانزيستور داراي سه پايه است بايد يکي از پايه ها را به عنوان پايه مشترک بين ورودي و خروجي در نظر بگيريم. اين پايه مشترک اساس آرايش هاي مختلف ترانزيستور است.

يکي از پايه هاي ترانزيستور با نام Base و پايه ديگر با نام اميتر (تزريق کننده) و پايه آخر با نام کالکتور (جمع کننده ) شناخته شده است. بسته به اينکه کداميک از پايه هاي مذکور به عنوان پايه مشترک در نظر گرفته شود آرايش هاي بيس مشترک Common Base – کالکتور مشترک Common Collector- اميتر مشترک Common Emitter – ممکن خواهد بود. هر کدام از اين آرايش ها داراي يک خصوصيت خواهند بود که متفاوت با ديگر آرايش ها است مثلا اميتر مشترک داراي بهره توان بسيار زياد است و يا بهره ولتاژ بيس مشترک زياد است و. . .

منبع :
http://www.fadak.us/A.database/Electroni...A.0083.htm